O POJEDINIM PORODICAMA IGNjATIJEVŠTAKA U BANATU
U Banatu živi veci broj porodica koje slave sv. Ignjatija Bogonosca. O nekima od njih ce biti reci na ovom mestu.
Porodica Ignjatov u Žitištu (nekada Bega sv. Đurde) u Banatu slavi sv. Ignjatija i sv. Nikolu. Ovu drugu slavu su primili od porodice Stojkov, iz koje se njihov predak oženio i ciju zemlju je svakako dobio. Od te familije su primili i porodicni nadimak Stojkov. U Žitištu (Bega sv. Đurdu) se Ignjatovi prvi put pominju u pravoslavnim crkvenim maticama 1781. godine. Od tada, pa sve do 1908. godine u istom izvoru su zabeležena 102 krštenja i 68 smrti clanova ove porodice. Krajem 1908. godine je u ovom mestu bilo 19 muških i 15 ženskih clanova familije Ignjatov. Tada su posedovali 7 kuca u Žitištu, a delili su se na 8 domacinstava. Godine 1875. se od ove familije kao posednici zemljišta u ataru Žitišta pominju: Avram, Anta, Dušan i Sava Ignjatov.[1]
Petrovi su familija u južnobanatskom Bavaništu, koja slavi sv. Ignjatija. Ova familija ima porodicni nadimak Prorokovi. Nije poznato zbog cega su Petrovi dobili ovaj nadimak. Izmedu dva svetska rata bilo ih je 1 domacinstvo u Bavaništu. Preci su im doseljeni iz Srbije.[2]
Tomici – Simicevi u Omoljici slave Ignjatijevdan. Bila su ih 4 domacinstva u ovom mestu 1922. godine. Preci su im se doselili iz Srbije. Spadaju u red najstarijih omoljickih familija. Pri doseljavanju ih je predvodio jedan sveštenik, predak ove porodice, pop Tomica. I danas se zemlja ove porodice nalazi uz sveštenicku zemlju u Omoljici.[3]
Popovi u Beodri imaju krsnu slavu sv. Ignjatija. Njihovi preci su doseljeni iz Karlova (Dragutinova), drugog dela današnjeg Novog Miloševa. U Beodri su ih nakon Prvog svetskog rata bila 2 domacinstva. Doseljeni su ne tako davno, pošto se ne pominju u starijem beodranskom domovniku, vec samo u mladem.[4]
Popovi u Bocaru takode vode poreklo iz Karlova. I oni imaju istu krsnu slavu. Bila su ih 2 domacinstva 1925. godine. Spadaju u red novijih porodica.[5]
Popovi sa nadimkom Gedžini žive u Karlovu (Dragutinovu, danas Novom Miloševu). Dvadesetih godina 20. veka ih je bilo cak 75 kuca u ovom mestu. Njihova slava je sv. Ignjatije. Preci su im doseljeni iz Ade u Backoj, gde i danas imaju rodake. U popisu Karlova iz 1781/86. godine navode se sledeci domacini: Aleksa (Alexa Poppov), Andrija (Andria Poppov), Đura (Gyura Poppov), Joca (Jotza Poppov), Pantelija (Pantelia Poppov) i Vasa Popov (Vassa Poppov).[6]
Reljini u Kikindi slave Ignjatijevdan. Žive u tamošnjoj Semlackoj Cetvrti, koja se drugacije naziva Prva Cetvrt. Vecina stanovništva tog kikindskog kvarta doseljena je sredinom 18. stoleca iz srpskog naselja Semlaka u Pomorišju (danas na teritoriji Rumunije). U dokumentima iz 1795 – 1802. godine pominje se u Kikindi Damjan Reljin (Damian Relin) sa kucnim brojem 1026.[7]
Kecanovi – Vukosavljevi su u Kikindi locirani u Drugoj (Nadlackoj) Cetvrti. Stanovništvo tog dela Kikinde pretežno vodi poreklo iz Nadlaka, nekada srpskog mesta u Pomorišju. To mesto se danas nalazi na teritoriji Rumunije, na samoj granici sa Madarskom. I ova porodica slavi Ignjatijevdan.[8]
Starcevi u kikindskoj Nadlackoj Cetvrti slave istu krsnu slavu. I za njihovo poreklo se može reci isto što i za poreklo Kecanovih. Sudeci po njihovom prezimenu, verovatno im je rodonacelnik bio u odmaklim godinama, kada je dobio decu. U dokumentima se 1795 – 1802. godine pominje u Kikindi Gaja Starcev (Gaja Starcsev) sa kucnim brojem 730.[9]
Glavaški u Vranjevu (delu današnjeg Novog Beceja) slave sv. Ignjatija. Bilo ih je cak 40 domacinstava u ovom mestu nakon Prvog svetskog rata. Oni su tamošnja najbrojnija familija. Preci su im bili doseljeni iz „Gornjeg Beceja” (Starog Beceja). U tom mestu je ostalo još Glavaških, koji se pominju u maticnim knjigama 1786, 1824 – 1846. godine. Pominju se u vranjevskim crkvenim maticama pocevši od njihovog vodenja, 1768. godine. U popisu Vranjeva iz 1781/86. godine pominju se sledeci domacini, nosioci ovog prezimena: Lazar (Lazar Glavaschy), Marko (Marko Glavaschy), Nikola (Nikola Glavaschy), Pavao (Pavao Glavaschy), Petar (Petar Glavaschy), Sima (Szima Glavaschy) i Stevan Glavaški (Stevan Glavaschy).[10]
Bojici takode spadaju u red najstarijih porodica u Vranjevu. Doseljeni su u vreme kada su u ovom mestu još uvek bile zemunice, a kada se „delilo Vranjevo” dobili su kucu na mestu na kome se i danas nalazi jedno od 7 njihovih domacinstava. Pominju se u tamošnjim maticnim knjigama 1769. godine. Preci su im došli iz Subotice u Backoj. Slave Ignjatijevdan. Od ove porodice se u popisu Vranjeva iz 1781/86. godine pominju domacini Ignjat (Ignyat Boity) i Pavao Boic (Pavao Boity).[11]
Vioglavini u Kumanima su oko 1920. godine brojali 8 domacinstava, sa slavom Ignjatijevdan. U protokolu iz 1818. godine se pominju kao Vioglavici. Spadaju u red starijih familija u Kumanima. Najverovatnije su im preci doseljeni iz Backe. U popisu Kumana iz 1781/86. godine pominju se sladeci domacini: Kuzman (Kuzman Vioglavity), Mojsa (Moisa Vioglavity) i Tima Vioglavic (Thima Vioglavity).[12]
Kaluderski u Kumanima su izmedu dva svetska rata brojali 6 domacinstava. Slave sv. Ignjatija. Spadaju u red porodica, kod kojih se predanje o poreklu nije ocuvalo. Dve domacina sa ovim prezimenom se pominju u popisu Kumana iz 1781/86. godine. To su bili Petar (Petar Kalugyerski) i Filip Kaluderski (Philip Kalugyerski). Vredi pomenuti, da se u maticnim knjigama pojedinih backih mesta takode pominje prezime Kaluderski. U pitanju su matice Curuga, gde se ova porodica pominje 1804. godine, Žablja (1858) i Đurdeva (iste godine).[13]
Gadanski u Modošu (danas Jaša Tomic) nose porodicne nadimke Šuškovi i Loncarevi. Bilo ihe je 15 domova oko 1920. godine. Zovu ih zajednickim imenom Veliki Gadani, za razliku od porodice Gadani – Lancarovi, koja sa njima nije u srodstvu. Te dve familije imaju i razlicite krsne slave, Gadanski Ignjatijevdan, a Gadani – Lancarovi Nikoljdan. Gadanski se kao Veliki Gadani pominju vec 1752. godine u jednom dokumentu. Na njihove pomene nailazimo i u kasnijim dokumentima, kao što je slucaj sa jednim, koji je pisan 1761. godine. Gadanski se pominju i u maticnim knjigama u Curugu 1825. godine. Pored pomenutih porodicnih nadimaka, Gadanske zovu i Grci. Nije poznato kako je nastao ovaj nadimak. Vredi pomenuti, da su u Banatu trgovci nazivani Grcima. Gadanski su bili kumovi Gigicima, Gigici Vasicima, a Vasici, opet, porodici Gadanski. Od ove porodice su, krajem 19. ili pocetkom 20. veka, jedan doktor i jedan sveštenik otišli u Ameriku. Nije sacuvana tradicija o poreklu ove porodice, ali je ona, sudeci po prezimenu, svakako bila iz Gada, srpskog sela u rumunskom Banatu.[14]
Gadanski u Pancevu slave sv. Ignjatija Bogonosca. Locirani su u tamošnjoj Donjoj Varoši. Predak im je doseljen iz banatskog Modoša, krajem 19. ili pocetkom 20. veka.[15]
Gajini – Voštinarovi u Modošu slave takode Ignjatijevdan. Brojali su 2 domacinstva u ovom mestu nakon Prvog svetskog rata. Porodicni nadimak Voštinarovi su dobili zbog toga što su voštili konce. „Droždinu od voska su kupili, topili na suncu i voštili time konce”. Predanje o njihovom poreklu nije upamceno. Ova porodica se u dokumentima pominje u periodu od 1792 – 1805. godine, pa sve do naših dana.[16]
Milankovi u Mokrinu spadaju u red porodica, cija se tradicija o poreklu nije ocuvala. Bilo ih je 1 domacinstvo u ovom mestu oko 1920. godine. Ova familija je ranije bila brojnija. U popisu Mokrina iz 1781/86. godine navode se 3 domacina sa prezimenom Milankov i isto toliko sa prezimenom Milankovic. U pitanju su bili: Lazar Milankov (Lazar Milankov), Neca Milankov (Netza Milankov), Sava Milankov (Szava Milankov), Ilija Milankovic (Illia Millankovoty), Josim Milankovic (Jossim Millankovoty) i Mihailo Milankovic (Mihaillo Millankovoty). Slave sv. Ignjatija.[17]
Amižici u Pardanju (danas Meda) su oko 1920. godine brojali 3 domacinstva, sa krsnom slavom Ignjatijevdan. Nagadaju, da su istog porekla sa Amidžijicima u Modošu (Jaši Tomici). Ti Amidžijici, medutim, slave sv. Jovana, a jedan njihov ogranak sv. Petku i ne može se pouzdano reci, da li su rod sa pardanjskim Amižicima. Oba ova prezimena nastala su od reci „amidža”, turcizma u srpskom jeziku, sa znacenjem „stric”.[18]
Navedene banatske porodice svakako predstavljaju ogranke veoma starog i razgranatog roda Maleševaca. Poreklu i grananju ovog roda, koji se razvio u Hercegovini i za koga je specificna slava sv. Ignjatije Bogonosac, posvecena je jedna monografija.[19]
Aleksandar Backo,
Beograd, maj 2008.
[1] Nenad Baracki, Pravoslavna srpska parohija u Bega sv. Đurdu krajem 1908. godine, Veliki Beckerek (bez godine izdanja), 53.
[2] Jovan Erdeljanovic, Srbi u Banatu, naselja i stanovništvo, Matica srpska, Prometej, Novi Sad 1992. (u daljem tekstu: Erdeljanovic, Banat), 36.
[3] Erdeljanovic, Banat, 165.
[4] Erdeljanovic, Banat, 272.
[5] Erdeljanovic, Banat, 280.
[6] Erdeljanovic, Banat, 296; Pregled stanovništva Dištrikta velikokikindskog s kraja 18. veka, Biblioteka Narodnog muzeja – Kikinda, Kikinda 1954. (u daljem tekstu: Pregled Dištrikta), 36.
[7] Erdeljanovic, Banat, 284.; Pregled Dištrikta, 17.
[8] Erdeljanovic, Banat, 285.
[9] Erdeljanovic, Banat, 285; Pregled Dištrikta, 18.
[10] Erdeljanovic, Banat, 291; Pregled Dištrikta, 19; Gordana Vukovic, Ljiljana Nedeljkov, Recnik prezimena Šajkaške (18. i 19. vek), Filozofski fakultet u Novom Sadu, Institut za južnoslovenske jezike, Novi Sad 1983. (u daljem tekstu: Vukovic, Nedeljkov), 97.
[11] Erdeljanovic, Banat, 291; Pregled Dištrikta, 30.
[12] Erdeljanovic, Banat, 330; Pregled Dištrikta, 41.
[13] Erdeljanovic, Banat, 332; Pregled Dištrikta, 39; Vukovic, Nedeljkov, 120.
[14] Erdeljanovic, Banat, 342 – 343; Dušan J. Popovic, Srbi u Banatu do kraja osamnaestog veka, naselja i stanovništvo, S.A.N, Posebna Izdanja, knj. CCXXXII, Etnografski institut, knj. 6, Beograd 1955. (u daljem tekstu: D. Popovic, Banat), 339; Vukovic, Nedeljkov, 95.
[15] Erdeljanovic, Banat, 188.
[16] Erdeljanovic, Banat, 343; D. Popovic, Banat, 342.
[17] Erdeljanovic, Banat, 349.
[18] Erdeljanovic, Banat, 373; Abdulah Škaljic, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, peto izdanje, Sarajevo 1985., 94.
[19] Aleksandar Backo, Maleševci – rod koji slavi sv. Ignjatija, Zbornik za srpsku etnografiju i istoriju, knjiga 1, Udruženja gradana „Srpski despot“, Beograd 2007, 1 – 224.